Viêm màng não do đâu? triệu chứng, cách điều trị và phòng tránh

Một tình trạng nhiễm trùng của não bộ được gọi là viêm màng não. Các tác nhân gây nên bệnh chủ yếu là siêu vi khuẩn, virus, liên cầu khuẩn,…gây ra các triệu chứng như co giật, sốt, hôn mê, nôn mửa, nhức đầu, lú lẫn, lơ mơ, cổ cứng. 

Cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh viêm màng não trong bài viết này nhé!

1. Tìm hiểu về viêm màng não

1.1. Viêm màng não là bệnh gì?

Viêm màng não là một bệnh biểu hiện bằng chứng nhiễm trùng màng bao phủ não và tủy sống. Nguyên nhân chủ yếu của bệnh là do nhiễm virus. Tuy nhiên trong một số trường hợp khác, viêm màng não cũng có thể xảy ra do nhiễm trùng bởi vi khuẩn hoặc nấm. 

Viêm màng não có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào. Tuy nhiên, đối tượng dễ mắc bệnh viêm màng não nhiều nhất là trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 5 tuổi. Ngoài ra, người cao tuổi do hệ miễn dịch đã bắt đầu suy yếu nên cũng có khả năng cao mắc viêm màng não. 

1.2. Triệu chứng bệnh

Các triệu chứng của bệnh viêm màng não có thể xảy ra bao gồm:

• Trẻ sơ sinh và trẻ em thường biểu hiện bằng sốt nhẹ
• Tâm trạng thay đổi liên tục
• Hay nôn mửa và thấy buồn nôn
• Cơ thể nhạy cảm hơn với ánh sáng
• Đau đầu dữ dội
• Cổ cứng
• Thở gấp
• Đầu óc mất tỉnh táo

Không nhất thiết bạn sẽ gặp các triệu chứng trên mà có thể gặp các triệu chứng khác không được đề cập đến. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về dấu hiệu của bệnh. 

Nếu bạn có một trong số các triệu chứng sau đây thì hãy gọi ngay bác sĩ hoặc đến bệnh viện gấp:

• Hay sốt
• Đầu đau dữ dội và dai dẳng
• Đầu óc mơ hồ
• Nôn mửa kéo dài, hay buồn nôn
• Cổ cứng

Có thể không cần điều trị mà vẫn cải thiện được triệu chứng của bệnh viêm màng não do virus gây ra, tuy nhiên đối với bệnh viêm màng não do vi khuẩn gây ra thì đòi hỏi phải điều trị kháng sinh kịp thời đề tăng cơ hội phục hồi do tính nghiêm trọng và có thể diễn biến rất nhanh. Nguy cơ tổn thương não vĩnh viễn có thể tăng hoặc có thể dẫn đến tử vong nếu trì hoãn việc điều trị viêm màng não do vi khuẩn gây ra. 

Nên báo với bác sĩ nếu bạn bè hoặc người thân trong gia đình của bạn bị viêm màng não để bác sĩ xem xét có cần ngăn ngừa nhiễm trùng bằng cách dùng thuốc hay không. 

1.3. Nguyên nhân gây bệnh

Viêm màng não do vi khuẩn Hib (Haemophilus Influenza týp B)

Trẻ không được tiêm chủng ngừa bệnh là đối tượng có nguy cơ cao mắc viêm màng não do vi khuẩn Hib. Trẻ khoảng từ 1 – 3 tuổi mắc viêm màng não mủ cũng là do nguyên nhân này gây ra. 

Đường hô hấp là con đường chủ yếu cho việc lây truyền bệnh viêm màng não trẻ em do vi khuẩn Hib từ người sang người. 

Thời gian ủ bệnh khi mắc bệnh thường không quá 10 ngày. Bệnh thường có biểu hiện ngay từ những ngày đầu tiên và có tỷ lệ tử vong khá cao. 

Viêm màng não do phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae)

Phế cầu khuẩn cũng là nguyên nhân chính gây ra một số bệnh như viêm màng não, viêm phổi, nhiễm trùng huyết. Theo một số thống kê, nguyên nhân gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi là viêm màng não do phế cầu khuẩn. 

Hiện nay, do việc sử dụng kháng sinh không còn hiệu quả nên việc điều trị bệnh viêm màng não do phế cầu khuẩn ở trẻ em ngày càng trở nên khó khăn. 

Viêm màng não mô cầu (Neisseria meningitides)

Một số bệnh khác có thể xảy ra tại nhiều cơ quan trong cơ thể con người do viêm màng não mô cầu như hệ thần kinh, đường hô hấp, mắt, máu, khớp, màng tim, đường tiết niệu và sinh dục. Tuy nhiên, nhiễm trùng huyết và viêm màng não mủ là hai bệnh thường gặp và quan trọng hơn cả. Trong đó, mặc dù đã được điều trị tích cực những nhiễm trùng huyết tối cấp vẫn là nguyên nhân gây tử vong cao. 

Đường lây truyền chủ yếu của bệnh viêm màng não mô cầu ở trẻ em là đường hô hấp. Thời gian ủ bệnh khi bị bệnh thường không quá 10 ngày. 

Các dấu hiệu ban đầu của bệnh thường như bệnh cảm cúm thông thường như: ho, đau họng, mệt mỏi, đau đầu,…và khởi phát rất đột ngột. Những triệu chứng tiếp theo sau đó sẽ là sốt cao từ 39 – 40 độ C, buồn nôn và nôn nhiều, đau đầu, đau khớp, thấy ớn lạnh và rét run, đau cơ và đặc biệt là đau ở hai chân và vùng sống lưng.

Người bệnh còn có thể bị tụt huyết áp, mạch đập nhanh, đôi khi bị sốc. Xuất huyết ban là một trong những triệu chứng điển hình của bệnh viêm màng não mô cầu, xuất huyết chủ yếu ở các vùng như nách, khớp khuỷu, hông, gối và cổ chân. Ban thường xuất hiện 1 – 2 ngày sau khi sốt và có dạng như các nốt phỏng, lan rộng từ từ. 

1.4. Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc viêm màng não?

Một số yếu tố sau đây sẽ tăng cao nguy cơ dẫn đến nhiễm khuẩn viêm màng não như: 

• Trẻ chưa được tiêm đầy đủ vacxin ngừa viêm màng não
• Bệnh hay xảy ra ở trẻ em
• Hệ miễn dịch dần suy yếu
• Lá lách đã bị phẫu thuật cắt bỏ
• Bệnh nhân bị tiểu đường
• Phụ nữ mang thai nhiễm phải vi khuẩn Listeria, một loại vi khuẩn cũng gây ra viêm màng não. 

2. Dấu hiệu viêm màng não trẻ em

Đối với trẻ em, cha mẹ cần chú ý một số dấu hiệu cảnh báo của bệnh ngay khi trẻ bị sốt  để phát hiện sớm bệnh viêm màng não.

Một số biểu hiện ban đầu của bệnh viêm màng não ở trẻ em đó là sốt, biếng bú, biếng ăn, tiêu chảy hoặc nôn do rối loạn hệ tiêu hóa, chảy nước mũi, ho,… Cần liên tục theo dõi nhiệt độ cơ thể của trẻ do những dấu hiệu này rất dễ nhầm lẫn với sốt do virus hoặc các bệnh liên quan đến viêm nhiễm đường hô hấp thông thường. 

Cha mẹ nên lau mát cơ thể cho trẻ rồi cho trẻ uống thuốc hạ sốt theo đúng liều lượng và cân nặng nếu thấy trẻ sốt trên 38,5 độ C. 

Cha mẹ cần theo dõi sát sao tình trạng của trẻ nếu thấy xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo viêm màng não trẻ em như: 

Co giật

Co giật toàn thân hoặc ở mắt, miệng, tay, chân. Một số trường hợp trẻ bị sốt cao dẫn đến co giật hoặc cũng có thể co giật do rối loạn điện giải. Tuy nhiên dù là do nguyên nhân nào thì khi trẻ bị co giật cũng nên xem xét trẻ có bị viêm màng não không. 

Rối loạn ý thức

Thời gian đầu trẻ dễ bị kích động, sau đó rơi vào tình trạng lờ đờ, thiếu ý thức, ngủ li bì thậm chí hôn mê. 

Trẻ có biểu hiện đau đầu, nôn, liệt mặt, liệt hoặc giảm vận động ở tay, chân, hoặc nửa người

Trẻ sơ sinh nếu bị viêm màng não thường sẽ khó phân biệt với các bệnh nhiễm trùng khác do triệu chứng ban đầu không rõ ràng, trẻ có thể hoặc không sốt và thường đi kèm một trong số các triệu chứng trên. Vì vậy nên cha mẹ cần lưu ý. 

3. Cách xử trí khi trẻ có dấu hiệu viêm màng não và cách phòng ngừa bệnh an toàn

3.1 Cách xử trí khi trẻ có dấu hiệu của bệnh

Cha mẹ hoặc người chăm sóc trẻ cần đưa trẻ đến các cơ sở ý tế gần nhát để được thăm khám nếu thấy trẻ có các dấu hiệu như trên để được điều trị kịp thời. 

Chú ý tuyệt đối không nên tự ý cho trẻ dùng thuốc hoặc các loại lá thuốc khi chưa được sử chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ và để lại nhiều di chứng nguy hiểm về thần kinh nếu trì hoãn và chậm trễ việc điều trị cho trẻ. 

Tiêm chủng vacxin là cách đơn giản nhất để phòng ngừa viêm màng não cho trẻ. Các bậc cha mẹ cần lưu ý việc tiêm chủng vacxin để phòng ngừa bệnh cho trẻ tốt nhất. 

3.2 Phòng ngừa bệnh viêm màng não như thế nào?

Để phòng ngừa được bệnh viêm màng não nên duy trì thói quen sinh hoạt khoa học và ăn uống hợp lý như: 

• Rửa tay sạch sẽ với xà phòng diệt khuẩn trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh
• Thực hiện ăn chín, uống sôi và hạn chế thực phẩm từ sữa chưa được tiệt trùng
• Đến bệnh viện khám ngay nếu thấy cơ thể có những dấu hiệu bất thường
• Tiêm vacxin phòng bệnh đầy đủ cho trẻ
• Tăng cường luyện tập thể thao
• Hạn chế hoặc dừng uống rượu, bia, hút thuốc lá
• Tránh tiếp xúc với người bệnh viêm màng não. 

4. Lời kết

Tùy từng loại viêm màng não để có cách điều trị thích hợp. Tốt nhất nên đến bác sĩ khám và điều trị ngay khi phát hiện các dấu hiệu sơ khai của bệnh. Chúc bạn đọc sức khỏe.

Tham khảo:

• https://www.health.gov.au/health-topics/meningococcal-disease
• https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/meningococcal-meningitis