Thuốc bảo vệ thực vật sinh học là gì, các ưu điểm quan trọng

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học dẫn được nhà nước khuyến khích sử dụng thay thế cho thuốc hóa học bởi ít độc hại hơn và an toàn cho môi trường cũng như sức khỏe con người. Trên thế giới, các nước đã chuyển dần hết sang nông nghiệp canh tác hữu cơ hoặc sinh học, nhưng ở nước ta vẫn còn tình trạng lạm dụng thuốc trừ sâu hóa học. Điều đó thật đang buồn!

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học là gì ?

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học là những chế phẩm sinh học, được nghiên cứu và sản xuất từ các nguyên liệu có nguồn gốc từ thảo dược hay các chủng vi sinh vật được nuôi cấy trong nhiều môi trường dinh dưỡng khác nhau theo phương pháp thủ công, bán thủ công hoặc lên men công nghiệp.

Nhằm mục đích tạo ra những chế phẩm có chất lượng cao, có khả năng diệt trừ các loại sâu, bệnh gây hại cây trồng nhưng vẫn đảm bảo an toàn cho môi trường, động vật và con người.

Trên thế giới, việc sử dụng thuốc BVTV sinh học được xem là một trong những giải pháp hữu hiệu và thực tiễn trong quản lý chất lượng sản phẩm.

Các loại thuốc bảo vệ thực vật sinh học

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học bao gồm các loại chế phẩm có nguồn gốc từ sinh học. Thành phần diệt trừ sâu hại có thể là các trủng vi sinh vật (vi khuẩn, nấm, virus), các chất kháng sinh do vi sinh vật tiết ra, các chất độc hoặc dầu thực vật chiết xuất từ cây cỏ.

Căn cứ vào các đặc điểm trên, thuốc BVTV sinh học có thể chia thành các nhóm chính sau:

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học có nguồn gốc từ thảo mộc

Các sản phẩm thuốc bảo vệ thực vật được điều chế từ cây neem (hay còn gọi là Cây xoan chịu hạn, tên khoa học là Azadirachta indica A. Juss) hiện đã được ứng dụng sản xuất rộng rãi.

Hiện nay trên thị trường đang có sản phẩm Vineem 1500EC do Công ty thuốc sát trùng Miền Nam nghiên cứu sản xuất, chiết xuất từ nhân hạt neem chứa hoạt chất azadirachtin.

Thuốc có khả năng phòng trừ nhiều loại sâu hại trên lúa, rau màu, hoa, cây cảnh, cây ăn trái, cây công nghiệp theo cơ chế gây chán ăn, xua đuổi, ngăn cản đẻ trứng và lột xác, làm giảm khả năng sinh sản. Thuốc không hình thành tính kháng của dịch hại, không gây ảnh hưởng tới thiên địch và không để lại dư lượng trên cây trồng.

Một số sản phẩm có nguồn gốc từ cây neem như Neemaza, Neem Cake, Neemcide 3000 SP…

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học có nguồn gốc từ vi khuẩn

Thuốc BT (Bacciluss Thuringiensis var.) là một trong các thuốc bvtv sinh học có nguồn gốc từ vi khuẩn, phổ diệt sâu rộng và tác dụng tốt trên sâu tơ, sâu cuốn lá, sâu khoang, sâu xanh, sâu ăn tạp…

Khi ăn phải thuốc, các loại sâu này sẽ ngừng ăn sau vài giờ rồi chết sau 1-3 ngày. Ở Việt Nam, chế phẩm BT đã được nghiên cứu sản xuất từ năm 1971.

Một số loại thuốc BVTV sinh học tiêu biểu có nguồn gốc từ vi khuẩn phải kể tên như BT Xentary 35WDG, Vi-BT 32000WP, 16000WP; Firibiotox C dạng dịch cô đặc; Firibiotox P dạng bột… Các sản phẩm này có khả năng diệt trừ tốt một số sâu hại chính trên đồng ruộng như sâu xám, sâu xanh bướm trắng, sâu tơ, sâu đo, sâu hại bông.

Khoa Nông nghiệp và Sinh học ứng dụng (Đại học Cần Thơ) cũng đã nghiên cứu sản xuất thành công 2 chế phẩm trừ sâu có nguồn gốc vi khuẩn là Biosar và Biobac, tuy nhiên chưa được thương mại hóa. Trong đó…

Chế phẩm Biosar có nguồn gốc từ một vài loài thực vật có khả năng kích thích tính kháng bệnh cháy lá lúa (đạo ôn) do nấm pyricularia.

Chế phẩm Biobac có nguồn gốc từ một chủng vi khuẩn có sẵn ở địa phương, cơ chế tiêu diệt và ức chế sự phát triển của sợi nấm gây bệnh đốm vằn hại lúa.

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học có nguồn gốc từ nấm

Là các thuốc chứa hoạt chất emamectin benzoate và abamectin, diệt trừ được sâu vẽ bùa, sâu tơ, nhện, sâu xanh, bọ phấn, bọ trĩ.

Đây là nhóm thuốc có khả năng diệt sâu nhanh, nhưng ít gây độc cho con người và môi trường, lại phân hủy nhanh. Có thể kể tên một vài sản phẩm phổ biến như Abasuper 3.6EC, Binhtox 1.8EC, Sertin 5.0EC, Sisau 4.5EC và Agun 5WDG, Golnitor 50WDG, Susuper 1.9EC, Emaben 2.0EC…

Bên cạnh đó còn có các thuốc chứa hoạt chất validamycin A có nguồn gốc từ nấm men streptomyces. Là nhóm thuốc có nguồn gốc kháng sinh kháng sinh chuyên đặc trị bệnh khô vằn trên lá lúa, bệnh chết rạp cây con trên cà chua, khoai tây, thuốc lá, bông vải; bệnh nấm hồng trên caosu… Một số sản phẩm điển hình như Vanicide, Vivadamy, Vali, Vida 3SC, Tung vali 5SC, Validan 5DD, Stepguard 50SP và Poner 40SP trừ bệnh thối nhũn.

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học có nguồn gốc từ từ virus

Nổi bật nhất là nhóm sản phẩm chiết xuất từ NPV (một virus có tính rất chuyên biệt), chỉ lây nhiễm và tiêu diệt sâu xanh da láng, rất hữu hiệu trên một số cây trồng như đậu đỗ, ngô, bông, hành, nho…

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học có nguồn gốc từ tuyến trùng

Tuyến trùng EPN hoạt động dựa vào cơ chế ký sinh và gây bệnh cho côn trùng được coi là nguyên liệu triển vọng nhờ khả năng diệt sâu nhanh, phổ diệt sâu rộng, lại an toàn cho người, động vật và không gây kháng thuốc ở sâu hại.

Một số sản phẩm từ tuyến trùng như Biostar-1 đến Biostar-6, trong đó có Biostar-3 và Biostar-5 đã được sản xuất hàng trăm lít để thử nghiệm trên diện rộng.

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học có nguồn gốc pheromone và hoRmone – pheromone

Đây là nhóm chế phẩm sinh học có khả năng dẫn dụ giới tính, có đặc điểm chuyên tính cao với từng loại sâu hại nên khá an toàn với cây trồng, sinh vật có ích và môi trường.

Tại Việt Nam, việc ứng dụng pheromone đang tập trung nhắm vào diệt trừ một số côn trùng hại rau ăn lá như sâu xanh, sâu tơ, sâu khoang… và côn trùng hại cây ăn quả như sâu đục vỏ cam, vỏ quýt, ruồi đục quả… Các thuốc điển hình là Entro-Pro 150DD, Sofri Protein 10DD…

Chúng ta đều biết thuốc trừ sâu hóa học cho hiệu quả diệt sâu nhanh, nhưng lại rất độc với người và các động vật có ích (bao gồm cả các loài thiên địch) và gây ô nhiễm môi trường.

Vì vậy, để bảo vệ sức khỏe con người và sự trong sạch của môi trường, chúng ta cần hạn chết sử dụng thuốc trừ sâu hóa học và thay thế dần bằng các thuốc trừ sâu sinh học.

Ưu điểm của thuốc bảo vệ thực vật sinh học

Thuốc bảo vệ thực vật sinh học có ưu điểm tuyệt vời là ít độc với người và môi trường. Các chế phẩm từ vi sinh vật và dầu thực vật hầu hết không độc với người cũng như các loài sinh vật có ích.

Do ít độc với các loài thiên địch nên thuốc sinh học duy trì được sự cân bằng sinh học trong tự nhiên (cân bằng giữa thiên địch và sâu hại), ít gây ra tình trạng bùng phát sâu hại.

Nhờ đặc điểm ít độc với người, nhanh phân hủy trong tự nhiên, ít để lại dư lượng độc trên nông sản, đồng thời có thời gian cách ly ngắn nên rất phù hợp sử dụng cho các nông sản yêu cầu có độ sạch cao như các loại rau, chè…

Một đặc điểm nổi bật nữa là nguyên liệu sản xuất thuốc BVTV sinh học có nguồn gốc từ tự nhiên, luôn sẵn có, phổ biến mọi lúc, mọi nơi, nguồn khai thác dễ và vô tận. Hơn nữa có thể sử dụng bằng những phương pháp đơn giản nhất ở quy mô nhỏ, không dùng đến quy mô công nghiệp như ra đồng thu thập các sâu bị chết vì nấm bệnh, về nghiền nát trong nước rồi phun lên cây để trừ sâu.

Một số loại cây như thuốc lào, thuốc lá, rễ thuốc lá, hạt xoan… thu về băm nhỏ và đập nát ngâm lọc trong nước để phun cũng rất có hiệu quả.

Tuy nhiên, nhược điểm của thuốc bảo vệ thực vật sinh học là hiệu quả khá chậm, cần điều kiện bảo quản khắt khe hơn. Nhưng vì lợi ích sức khỏe cho cả con người, môi trường và động vật thì các bất lợi trên có thể khắc phục được.

Ngày nay, xã hội ngày càng tiên tiến, con người càng yêu cầu cao về nguồn gốc thực phẩm, cần an toàn cho sức khỏe. Hơn nữa, các nông sản xuất khẩu ra nước ngoài nếu không đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm sẽ không thể xuất khẩu đi. Vì vậy, chúng ta cần thay đổi lối canh tác nông nghiệp của mình để bắt kịp thời đại.