Ngũ Vị Tử có tác dụng gì? cách dùng trị bệnh và lưu ý

Trong y học cổ truyền của Trung Quốc, ngũ vị tử được xem là một vị thuốc được sử dụng lâu đời rất tốt cho sức khỏe. 

Sở dĩ gọi là ngũ vị tử vì thuốc này có đầy đủ cả 5 vị: chua, ngọt, đắng, cay, mặn. Ngoài ra, cũng bởi tính chất đặt biệt của ngũ vị tử mà nó được sử dụng trong một số món ăn. 

Để hiểu rõ thêm về loại thảo dược này chúng ta cùng tìm hiểu nhé!

1. Tìm hiểu về thông tin chung ngũ vị tử

Đặc điểm

Sở dĩ gọi là ngũ vị tử vì vị thuốc này có 5 vị đắng, cay, mặn, ngọt và để ngụ ý chỉ loại hạt này có 5 vị khác nhau do đó y học cổ truyền đã đặt tên cho nó là ngũ vị tử.

Đặc điểm của ngũ vị tử :

• Thân: thuộc dòng dây leo, kích thước thân to, có chiều dài từ 5-7m hoặc có thể dài hơn, có màu xám nâu, các nốt sần mọc trên cành, có cạnh ở các cành non. 
• Lá: mọc theo vị trí so le, dạng hình quả trứng, lá có chiều dài từ 5-11cm, lá thuôn hẹp ở gốc và nhọn ở đầu, có khía răng nhỏ xung quanh mép lá, ở những lá non thì có lông ngắn ở mặt dưới, lá có màu lục sẫm ở mặt trên.
• Hoa: là loại hoa đơn tính, mọc ở các gốc khác nhau, có 6-9 cánh hoa trên 1 tràng hoa, hoa có màu vàng trắng,  mùi rất thơm, một hoa có 5 nhị. 
• Quả: quả thường trong rất mọng, quả hình cầu, có kích thước  5-7mm, có màu đỏ sẫm khi chín. Từ tháng 5-7 hoa thường mọc, đến tháng 8-9 thì quả chín.

Thu hoạch và sơ chế

Thu hoạch: Vì đến tháng 8-9 quả sẽ chín nên quả ngũ vị tử sẽ được hái vào mùa thu. Quả chín sẽ được hái rồi đem đi phơi nắng hoặc đồ chín để làm khô. Bảo quản quả đã nơi khô ráo sau khi quả đã được làm sạch, ngắt bỏ cuống, loại bỏ tạp chất rồi đóng kín trong bao để dùng dần.

2. Ngũ vị tử dùng để làm gì? Tác dụng của ngũ vị tử

Đông y cho rằng, ngũ vị tử có thể đi vào hai kinh phế và thận nhờ vào có đầy đủ vị ngọt, đắng, chua, cay, mặn và có tính ôn hòa, không độc. Kinh mạch trong cơ thể, bao gồm tim, thận, phổi và năng lượng vốn có trong cơ thể (hay còn gọi là khí công) sẽ được tác động tích cực nhờ vào ngũ vị tử.

Chất lignan và nhóm hoạt chất phytoestrogen có chứa nhiều trong hạt của quả ngũ vị tử có thể mang lại nhiều lợi ích về mặt sức khỏe.

Tác dụng chính của ngũ vị tử được thể hiện dưới đây:

1. Tốt cho phụ nữ sắp mãn kinh

Một số triệu chứng khó chịu như: dễ kích động, nóng nảy, lo lắng, tim đập nhanh, đổ nhiều mồ hôi,… ở phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh. 

Theo phân tích của một nghiên cứu, đối với phụ nữ có triệu chứng mãn kinh thì chiết xuất của ngũ vị tử có tác dụng trong việc giảm bớt một số triệu chứng khó chịu trong thời kì này.

2. Tốt cho bệnh nhân bệnh Alzheimer

Theo một nghiên cứu cho thấy, các triệu chứng của bệnh nhân bị Alzheimer có thể được cải thiện nhờ ngũ vị tử. Bởi vì các chất amyloid beta peptide bị dư thừa trong não có thể được ngăn chặn nhờ vào chất Schisandrin B có trong quả ngũ vị tử. 

Trong não của những người bị mắc bệnh Alzheimer xuất hiện các mảng bám amyloid do các peptide chính chịu trách nhiệm. 

Chất Schisandrin B ngoài tác dụng chống lại bệnh Alzheimer nó còn có tác dụng ngăn ngừa bệnh Parkinson tiến triển. 

3. Ngũ vị tử tốt cho gan

Gan bị nhiễm virus mãn tính sẽ được giảm tổn thương, bảo vệ và tăng tiết mật tốt nhất nhờ vào các lignan có chứa trong quả ngũ vị tử.

Khi bị viêm gan mãn tính thì mức độ tổn thương của gan sẽ cao do có chứa nhiều transaminase và ALT có trong huyết thanh, làm giảm quá trình hồi phục hồi chức năng gan.

Khi sử dụng ngũ vị tử thì mọi vấn đề trên sẽ được giải quyết bởi vì các hoạt chất có trong quả ngũ vị tử sẽ tăng khả năng giải độc cơ thể, tổng hợp được nhiều protein trong gan, các hoạt động tiểu thể gan, tăng hoạt động giải độc và chức năng gan do chất cytochrom P450 đã được kích thích. 

4. Giảm stress, muộn phiền

Theo các chuyên gia cho rằng, ngũ vị tử có thể giúp cho cơ thể giảm lo lắng, căng thẳng và phiền muộn từ đó chống lại những tác động tiêu cực nhờ vào đặc tính adaptogen có trong quả ngũ vị tử. Đồng thời nó còn giúp cho cơ thể chống lại bệnh tật bởi khả năng tăng cường hệ miễn dịch hỗ trợ của ngũ vị tử. 

Trên một thí nghiệm ở chuột người ta thấy rằng chứng trầm cảm ở loài này có thể được ngăn chặn nhờ vào chiết suất của cây ngũ vị tử. Đây sẽ là một tín hiệu vui cho những người bị mắc chứng trầm cảm, mặc dù nghiên cứu này chưa được sử dụng rộng rãi ở người. 

5. Tốt cho bệnh nhân tim

Tin vui cho những người bị bệnh tim là cao của quả và hạt ngũ vị tử có khả năng trợ tim, tuần hoàn máu được điều hòa, giúp giãn nở các mạch máu tim, tình trạng máu được cải thiện hơn và huyết áp hạ. 

Nhờ vào sự ức chế sự sản xuất oxit nitric mà cơ chế hoạt động của chiết xuất ngũ vị tử có thể giúp các mạch máu giãn ra.

6. Tốt cho bệnh nhân hen suyễn, hô hấp

Vào năm 2014 đã có một nghiên cứu ở Hàn Quốc đã chứng minh rằng các các chứng bệnh về hô hấp như hen suyễn sẽ được cải thiện nhờ vào ngũ vị tử.

Khi phản ứng tăng cường khiến đường thở bị co thắt và đóng lại tạo ra bệnh hen suyễn, với cách ức chế các kháng thể ngũ vị tử có thể làm giảm phản ứng trên.

7. Ngũ vị từ hỗ trợ nam giới

Theo nghiên cứu và kinh nghiệm của Đông y, với tính ôn, không độc ngũ vị tử có thể đi vào hai kinh phế và thận làm tăng tác dụng đến một số kinh mạch trong cơ thể, trong đó có cả tim, phổi, thận. 

Chính vì lý đó mà nó có khả năng chữa các chứng bệnh về sinh lý nam khi được kết hợp với một số vị thuốc khác như: Bệnh mộng tinh, sinh lý yếu, cương dương bị rối loạn, xuất tinh sớm, liệt dương, không xuất tinh, tráng dương bổ thận, chất lượng tinh trùng được cải thiện, thời gian quan hệ được kéo dài hơn, làm tăng ham muốn làm “chuyện ấy” ở phái mạnh…

Hiện nay, thành phần bào chế của ngũ vị tử có rất nhiều trong các loại thuốc tăng cường sinh lý ở trên thị trường. 

3. Ngũ vị tử và một số bài thuốc dân gian

1. Trị cơ thể ra nhiều mồ hôi

Nguyên liệu: bá tử nhân,bán hạ khúc (mỗi thứ 125g), mẫu lệ, bạch truật, ma hoàng căn, nhân sâm, ngũ vị tử (mỗi loại đều lấy 63g), 30 quả đại táo.

Cách làm:nấu nhừ đại táo, loại bỏ hạt sau khi quả đã được nghiền nát. Trộn chung các vị khác với nhau để nghiền thành bột mịn rồi bỏ đại táo vào nhào chung nắn thành hạt ngô. Mỗi lần uống 20-30 viên, chia thành 2 lần uống trong ngày. 

2. Chữa hoạt tinh, thận dương hư ở nam giới

Nguyên liệu: 8g ngũ vị tử, long cốt, tang phiêu tiêu, phụ tử (mỗi thứ 12g).

Cách làm: Sắc uống 1 thang thuốc có tất cả các nguyên liệu trên, dùng trong 1 ngày. 

3. Trị miệng khô, tân dịch không đủ

Nguyên liệu: 6g ngũ vị tử, đảng sâm, mạch đông (mỗi thứ 12g).

Cách làm: Sắc 1 thang thuốc có tất cả các nguyên liệu trên vào ấm, dùng uống trong 1 ngày.

4. Bài thuốc trị viêm gan (mãn tính)

Nguyên liệu: ngũ vị tử dùng 90g.

Cách làm: Ngũ vị tự đem đi tán mịn sau khi đã được sao khô, dùng bột này uống với nước sôi hoặc nước cơm, để cho dễ uống có thể thêm vào chút đường muối. Uống 3 lần/ ngày, mỗi lần uống dùng 3g. Đêt có hiệu quả thì phải uống liên tục 30 ngày cho một đợt dùng. 

Những ai bị thần kinh suy nhược, hồi hộp, mất ngủ, đánh trống ngực thường xuyên thì nên dùng ngũ vị tử để chữa. 

Nguyên liệu: 10- 20g nhân sâm, nửa lít rượu, ngũ vị tử và câu kỷ tử mỗi thứ lấy 30g.

Cách làm: Ngâm trong vòng 7 ngày tất cả các nguyên liệu trên với rượu. Trước khi đi ngủ, uống 15-20ml.

4. Một số lưu ý quan trọng khi sử dụng ngũ vị tử trị bệnh

– Ngũ vị tử không nên sử dụng quá liều lượng. Vì khi sử dụng quá nhiều ngũ tự thì các nguy cơ như đau dạ dày, ợ nóng sẽ xảy ra.

– Đối với những trường hợp người bị mắc các bệnh như: Trào ngược dạ dày thực quản, dạ dày bị loét, trong dịch vị lượng axit hydrochloric tăng…

– Phụ nữ đang mang bầu hoặc đang cho con bú thì không nên dùng ngũ vị tử. Bạn nên thảo luận kỹ lưỡng với bác sĩ nếu có ý định dụng thuốc này để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

– Với những người bị dị ứng, mẫn cảm với các hoạt chất trong loại quả này thì nên cẩn thận khi sử dụng, nếu không  hiện tượng ngứa hoặc phát ban có thể xảy ra.

5. Lời kết

Với tính lành, có nhiều công dụng, ngũ vị tử được xem là loại thuốc chữa được nhiều bệnh. Tuy nhiên, không phải vì thế mà bạn chủ quan, tốt nhất là đối với những người mắc bệnh dạ dày, phụ nữ có thai và cho con bú phải cần lưu ý khi sử dụng loại quả này. 

Hy vọng, bạn đã có được những thông tin cụ thể, bổ ích nhất về loại thảo dược đặc biệt này thông qua bài viết.