Bệnh Quai Bị – dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Quai bị là một bệnh cấp tính do nhiễm trùng mà nguyên nhân gây ra là bởi siêu vi trùng nằm trong nhóm Paramyxovirus. Đặc trưng của bệnh này là sưng đau bộ phận tuyến nước bọt (hầu hết là tuyến mang tai), nhưng đôi khi cũng kèm theo viêm tinh hoàn, viêm tụy, viêm màng não và một số bộ phận khác.

Cơ thể người chính là nơi ký sinh duy nhất của chứng quai bị trong tự nhiên. Bệnh có thể tạo ra sự miễn dịch lâu dài và bền vững (dù có biểu hiện của bệnh hay không). Hiếm có trường hợp mắc lại bệnh lần thứ hai.

1. Tìm hiểu về bệnh quai bị

1.1 Thế nào là bệnh quai bị?

Bệnh quai bị, còn có tên gọi khác đó là má chàm bàm, là một bệnh truyền nhiễm gây ra bởi virus, gây viêm tuyến nước bọt mang tai và đau. Thời gian bạn bị nhiễm virus gây bệnh cho đến khi bị bệnh khoảng 12 đến 24 ngày. Đây là căn bệnh có thể thấy nhiều ở trẻ nhỏ và đôi khi không kịp thời chữa trị sẽ gây ra một số biến chứng khác.

Con đường lây lan của quai bị là qua đường nước bọt, tuy nhiên lại không dễ lây lan như các bệnh sởi hay thủy đậu. Những người bị mắc quai bị có khả năng cao sẽ lây nhiễm cho người khác bắt đầu từ hai ngày trước lúc xuất hiện các dấu hiệu của bệnh cho đến gần 1 tuần sau khi không còn triệu chứng của bệnh nữa.

Trẻ em ở độ tuổi từ 2-14 tuổi thường dễ mắc quai bị hơn. Trẻ em nhỏ không quá 2 tuổi, hoặc trẻ em nhỏ dưới 12 tháng tuổi rất hiếm khi mắc bệnh này. Có thể nguyên do là bởi trẻ em nhỏ hơn 2 tuổi vẫn còn những kháng thể tốt nhận từ mẹ.

1.2 Triệu chứng nào cho thấy bạn đã mắc bệnh quai bị?

Ở trẻ em, bệnh quai bị thường xuất hiện các biểu hiện của sốt sớm, trong khoảng 39,5 độ C, tiếp đến là tuyến nước bọt sẽ bị viêm trong vài ngày tiếp theo. Tuyến nước bọt sẽ tiếp tục sưng đau khoảng 1 đến 3 ngày. Vào lúc này thì sẽ xuất hiện vết sưng ở má của trẻ. Mỗi khi nói, nhai, nuốt, hoặc uống đồ uống có tính axit, trẻ sẽ cảm thấy đau buốt.

Những triệu chứng phổ biến của bệnh quai bị bao gồm:

• Mặt hay hai bên má đau;
• Đau mỗi khi nhai hay nuốt;
• Sốt;
• Viêm họng;
• Đau đầu;
• Sưng hàm hoặc viêm tuyến mang tai;
• Đau tinh hoàn và sưng bìu;

1.3 Vì sao bị bệnh quai bị?

Bệnh quai bị là bệnh cấp tính có thể truyền nhiễm do virus quai bị (là Mumps virus), nằm trong họ Paramyxoviridae gây ra. Virus này có thể ở ngoài cơ thể tồn tại trong thời gian khá dài: trong khoảng 1 đến 2 tháng với nhiệt độ từ 15 đến 200 độ C và nhanh chóng bị tiêu diệt ở mức nhiệt > 560 độ C hoặc bị các hóa chất có tính diệt khuẩn tác động.

Bệnh này thường lây qua con đường hô hấp và dễ lây truyền nhất vào khoảng 2 ngày trước lúc xuất hiện các dấu hiệu đến 6 ngày sau lúc hết các triệu chứng. Con đường lây bệnh từ người bị bệnh đến người lành là qua nước bọt hay dịch từ mũi họng có chứa virus lúc người bệnh bị hắt hơi, ho, khạc nhổ, nói chuyện…

Một số yếu tố làm khả năng bị bệnh quai bị tăng lên:

• Độ tuổi: các trẻ nhỏ từ 2 đến 12 tuổi (nhất là những trẻ em chưa từng tiêm vắc xin phòng ngừa quai bị);
• Có tiếp xúc hay là sử dụng chung đồ dùng với người bị bệnh;
• Hệ miễn dịch kém.

Dù không có các yếu tố tăng khả năng mắc bệnh không đồng nghĩa với việc bạn không thể nhiễm bệnh.

2. Quai bị có thể để lại những biến chứng nguy hiểm nào?

Biến chứng quai bị ở trẻ em:

Viêm tinh hoàn

Tinh hoàn bị sưng và cảm giác đau đớn. Mào tinh trở nên căng phù giống như sợi dây thừng, việc viêm cũng như sốt có khả năng kéo dài, có đến một phần ba số các trường hợp tinh hoàn bị teo lại và rất có khả năng tình trạng sau này sẽ vô sinh.

Viêm bàng quang

Buồng trứng sưng lên và đau đớn; việc này xảy đến với 1/20 những phụ nữ đã trưởng thành bị bệnh. Việc sưng đau sẽ dần dần giảm bớt khi hệ miễn dịch dần chống lại sự tác động của virus. Việc này hiếm khi có thể khiến cho người phụ nữ gặp di chứng bị vô sinh sau này.

Viêm màng não do virus

Viêm màng não bởi virus rất hiếm gặp trong số các biến chứng. Biến chứng này xuất hiện  khi các virus gây bệnh truyền qua dòng máu và lan sang hệ thống dây thần kinh ở trung ương của thân thể người bệnh (tủy sống và não).

Viêm tụy

Viêm tụy là một triệu chứng nặng của bệnh quai bị, người bệnh nhiều lần bị đau bụng, ói, đôi khi bị tụt huyết áp, việc này xảy ra với tỷ lệ 1/20 số trường hợp và chủ yếu là ở dạng nhẹ.

Nếu như trong khoảng 12 đến 16 tuần đầu tiên của thai kỳ mà người phụ nữ lại bị quai bị thì nguy cơ bị sảy thai của thai phụ sẽ rất cao.

Biến chứng thường gặp nhất:

Viêm não

Triệu chứng này xuất hiện khi các virus gây bệnh di chuyển tới não bộ và làm não bị nhiễm trùng. Tình trạng này thì khả năng nguy hiểm đến tính mạng rất cao. Người bệnh có thể đột ngột bị các cơn đau đầu vô cùng dữ dội, có khả năng mất ý thức hay thậm chí là bị co giật.

Mất thính giác (điếc)

Biến chứng này ở trong số các trường hợp là hiếm gặp nhất, khi mà virus có khả năng tác động đến ốc tai làm cho thính giác bị mất đi, chỉ có 1 trong 15.000 bệnh nhân gặp phải biến chứng này.

3. Làm thế nào để điều trị quai bị?

Ngày nay, thuốc đặc trị cho bệnh quai bị vẫn chưa có, chủ yếu chữa trị các triệu chứng và tăng cường cơ thể, phải hoàn toàn nằm nghỉ một cách tuyệt đối nếu tinh hoàn bị sưng, bệnh nhân bị cách ly tối thiểu 10 ngày đến nửa tháng kể từ khi bệnh được phát hiện.

Việc chữa trị hiện tại cũng chỉ có thể giúp giảm các biểu hiện cho đến lúc việc nhiễm trùng xảy ra và khả năng về miễn dịch trong cơ thể được hình thành, gần giống với cảm lạnh. Thông thường trong các trường hợp, bệnh quai bị ở người sẽ phục hồi trong khoảng nửa tháng.

Muốn làm giảm một số triệu chứng của quai bị, bạn có thể thực hiện một số bước sau:

• Uống nhiều nước, không uống nước ép bởi như vậy chúng sẽ kích thích lên tuyến nước bọt để tiết nước bọt, như thế sẽ gây đau đớn.
• Chườm lạnh để giảm cảm giác đau đớn lên vùng bị sưng. 
• Bởi việc nhai nuốt gây đau đớn vậy nên cần ăn thức ăn mềm hoặc lỏng.
• Nghỉ ngơi thật đầy đủ.
• Dùng nước muối ấm để súc miệng.
• Uống Paracetamol để  hạ sốt. Nếu tình trạng bị viêm tinh hoàn thì nên mặc quần con có thể nâng tinh hoàn như vậy sẽ giảm đau và ngay từ đầu nên sử dụng corticoid liều cao, thông thường sử dụng Prednisolon 60mg cho 1 ngày, sau đó giảm lượng thuốc dần trong 7 đến 10 ngày.
• Không nên cho trẻ vận động hay chạy nhảy nhiều khi bệnh đang ở những ngày diễn biến cấp tính.

4. Người bị quai bị nên làm gì?

Sau đây là những lưu ý có thể giúp bạn chữa bệnh cho con tốt hơn:

• Cách ly tre. Bởi vì quai bị có thể truyền nhiễm do vậy mà bạn cần phải cho trẻ cách ly ngay lúc trẻ mới phát bệnh. Bạn có thể đưa trẻ vào ở chỗ riêng tránh tiếp xúc với mọi người xung quanh trong khoảng 2 tuần để tránh bệnh lây lan sang những người khỏe mạnh.
• Tránh gió và kiêng nước lạnh bởi vì như thế sẽ khiến vũng quai bị đau và sưng to hơn.
• Hạn chế tối đa các hoạt động mạnh.
• Không cho trẻ ăn các đồ chua, các món ăn từ nếp hay khó tiêu hóa.
• Không tự ý cho trẻ sử dụng thuốc, cho trẻ tới bệnh viện để bác sĩ chữa trị.

Nếu như bạn có thắc mắc gì thì bạn có thể tham khảo các ý kiến của bác sĩ như vậy sẽ được tư vấn biện pháp hỗ trợ việc chữa trị một cách tốt nhất.

5. Làm sao để phóng bệnh quai bị?

– Thường xuyên làm vệ sinh sạch sẽ, dùng nước muối hoặc các dung dịch có khả năng kháng khuẩn khác để súc họng.

– Dọn dẹp môi trường sinh sống sạch sẽ, thoáng đãng, các đồ chơi và vật dụng của trẻ phải thường xuyên làm vệ sinh sạch sẽ.

– Tránh cho trẻ có thể tiếp xúc cùng người bệnh.

– Đeo khẩu trang cho trẻ khi đến những nơi đông người, có khả năng lây nhiễm bệnh cao chẳng hạn như bệnh viện.

– Biện pháp hiệu quả nhất có thể phòng bệnh đó là tiêm vắc xin sởi – quai bị – rubella hoặc vắc xin phòng quai bị. Vắc xin phòng bệnh quai bị hiện nay được sử dụng là vắc xin sống đã được giảm độc lực để không thể gây bệnh.

– Người lớn: chỉ cần tiêm một liều 0.5 ml lên bắp tay.

– Trẻ em: tiêm mũi đầu tiên khi trẻ mới khoảng 12 đến 18 tháng tuổi, tiêm tiếp mũi thứ 2 khi trẻ được từ 3-5 tuổi hoặc vào thời điểm trẻ chuẩn bị đi học, khoảng cách tiêm 2 mũi nên tối thiểu là 1 tháng. Còn có thể tiêm vắc xin phòng chống quai bị cho trẻ em ở mọi độ tuổi nên các bậc cha mẹ đừng quá lo lắng nếu như lỡ mất những mốc thời gian trên.

– Phụ nữ có dự định mang thai thì nên xét nghiệm trước lúc đi tiêm vắc xin phòng quai bị. Nếu tiêm vắc xin thì cần tránh mang thai khoảng 1 tháng sau đó. Các thai phụ và các bà mẹ vẫn đang cho con bú thì cần phải xin tư vấn của bác sĩ về việc tiêm phóng.

6. Lời kết

Bệnh quai bị là một căn bệnh lây nhiễm nguy hiểm, có thể để lại những di chứng có hại cho cơ thể, vì thế các bạn hãy tìm hiểu căn bệnh cấp tính này để phát hiện ra bệnh kịp thời. Các bậc cha mẹ nên tìm hiểu thật kỹ để có thể phòng chống cho các con của minh không mắc phải cũng như để nhận biết được con mình nhiễm bệnh, đưa con tới gặp bác sĩ để điều trị tránh xuất hiện các biến chứng không mong muốn.

Không chỉ hiểu thêm được về việc phát hiện ra bệnh và phòng bệnh cho bản thân mà còn có thể nhận thấy được là những căn bệnh truyền nhiễm như thế này cần phải được cách ly cẩn thận để bệnh không có cơ hội lây lan trên diện rộng.

Chúc mọi người có thể phòng chống được bệnh dịch và có một cơ thể khỏe mạnh.