Trẻ chậm nói – nguyên nhân, dấu hiệu và hướng xử lý.  Việc đánh giá tình trạng chậm nói của con là một trong những khó khăn mà rất nhiều bậc phụ huynh mắc phải. Liệu rằng việc chậm nói ở trẻ chỉ là tạm thời, qua một thời gian sẽ khỏi hay là một bệnh lý nghiêm trọng cần được trợ giúp của các bác sĩ và chuyên gia y tế?

Để giúp cha mẹ đưa ra quyết định đúng đắn hơn thì việc trang bị kiến thức về các dấu hiệu báo động tình trạng phát triển chậm về lời nói của trẻ là vô cùng quan trọng.

1.Tình trạng trẻ chậm nói là gì?

Lời nói là hình thức giao tiếp bằng ngôn từ và được thể hiện thông qua âm thanh. Lời nói có 3 thành phần chính đó là phát âm, giọng nói và sự lưu loát trong lời nói. Khi trẻ phát âm thành tiếng nhưng người nghe lại không thể hiểu được những gì trẻ đang nói thì đó gọi là rối loạn lời nói, ví dụ như trẻ bị nói ngọng nghịu hay bị tật nói lắp. 

Để thể hiện và tiếp nhận thông tin thì cần dùng tới phương tiện là ngôn ngữ, có thể là thông qua lời nói hoặc các cử chỉ của cơ thể. Các chuyên gia cho rằng rối loạn phát triển về ngôn ngữ thường sẽ nghiêm trọng hơn so với rối loạn phát triển về lời nói do ngôn ngữ là thước đo thể hiện trí thông minh.

Sự phát triển bất thường về ngôn ngữ gọi là rối loạn ngôn ngữ và lời nói, tình trạng này có tỷ lệ xảy ra nhiều hơn so với các loại chậm phát triển khác và đây cũng là dạng chậm phát triển phổ biến nhất ở trẻ em( ví dụ: chậm phát triển vận động, nhận thức, thị lực, chậm phát triển cảm xúc và kỹ năng xã hội.)

Khi ngôn ngữ của trẻ phát triển với tốc độ chậm hơn so với các trẻ khác nhưng vẫn theo đúng trình tự bình thường thì đó gọi là chậm phát triển về ngôn ngữ hay chậm nói ở trẻ.

Có 3 dạng chậm nói ở trẻ:

• Tình trạng trẻ chậm nói đơn thuần
• Sự khiếm khuyết về phát triển não bộ sẽ khiến trẻ chậm nói
• Vấn đề ở cơ miệng lưỡi dẫn đến chậm nói

2. Biểu hiện khi trẻ chậm nói là gì?

Trẻ chậm nói có nguy cơ mắc bệnh tự kỷ nếu có một trong các dấu hiệu dưới đây:

2.1 Trẻ từ 3 đến 4 tháng tuổi

• Khi tiếng động mạnh phát ra trẻ không đáp ứng.
• Trẻ không phát ra âm thanh gừ gừ.
• Mặc dù trẻ có thể phát ra âm thanh gừ gừ nhưng không thể bắt chước được các âm thanh khác(khi đã được 4 tháng tuổi)

2.2 Ở trẻ 7 tháng 

Trẻ không đáp ứng với tiếng động bên ngoài là biểu hiện cảnh báo đáng tin cậy nhất.

2.3 Trẻ được 12 tháng tuổi

• Kể cả khi trẻ cần giúp đỡ hay muốn một điều gì đó thì vẫn không tìm cách giao tiếp với người khác hoặc cũng không quan tâm đến những gì thế giới xung quanh
• Không biết nói một từ đơn nào, không bi bô, chẳng hạn như các từ “bố” hay “mẹ”
• Trẻ không biết làm các động tác đơn giản như vẫy tay chào tạm biệt, chỉ tay, lắc đầu hoặc nói không
• Khi được gọi tên trẻ không có phản ứng

2.4 Trẻ được 24 tháng

• Sự tăng chậm về vốn từ, trẻ chưa nói nổi tới 15 từ. Trẻ chỉ nhại lại lời nói của người khác mà không tự nói ra, hoặc cũng không nói được những cuộc hội thoại đơn giản với các câu từ 2 từ trở lên
• Đối với các chỉ dẫn hay câu hỏi dài hơn trẻ không hiểu được
• Ngoại trừ các trường hợp khẩn cấp thì trẻ không dùng lời nói để giao tiếp
• Không biết bắt chước lời nói hay hành động của người khác.
• Khi trẻ biết chơi thì trẻ không thể chỉ vào một bức tranh mà bạn gọi tên.

2.5 Trẻ 3 tuổi

• Trẻ nói chuyện cộc lốc không sử dụng đại từ nhân xưng (mẹ.con)
• Trẻ không hiểu những câu hỏi ngắn hay những chỉ dẫn và cũng không thể ghép các từ thành các câu ngắn
• Lời nói của trẻ không rõ ràng khiến cho người ngoài và người trong gia đình đều không hiểu được. Do rất khó phát ra âm thanh hay từ ngữ nên vẫn thường xuyên nói lắp bắp và khi nói vẻ mặt bé nhăn nhó và khó chịu.
• Không thường xuyên đặt câu hỏi hoặc ít quan tâm, không quan tâm tới sách truyện.
• Trẻ khó tách ra khỏi bố mẹ và không có sự tương tác cũng như không quan tâm đến các trẻ khác.

2.6 Trẻ được 4 tuổi

• Đối với các phụ âm trẻ phần lớn chưa thể phát âm thành thục
• Không phân biệt được các khái niệm “khác nhau” và “giống nhau”
• Trẻ không sử dụng đại từ “con” và “mẹ” đúng cách.

3. Nguyên nhân gây chậm nói ở trẻ

Mặc dù ngôn ngữ của trẻ vẫn phát triển theo đúng trình tự thông thường nhưng tốc độ phát triển thì chậm hơn so với các trẻ khác thì gọi là chậm phát triển về ngôn ngữ. Nhờ sự trợ giúp của gia đình đôi khi tình trạng chậm nói chỉ là tạm thời và có thể mất đi sau một thời gian. 

Để kích thích sự phát triển về ngôn ngữ của trẻ, cha mẹ cần động viên trẻ nói bằng các cử chỉ hoặc âm thanh, dành nhiều thời gian đọc sách, nói chuyện và chơi với bé nhiều hơn. Thường khi tới tuổi đi học tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ cũng có thể là biểu hiện của bệnh khó học. Trẻ có thể cần các chuyên gia trong một số trường hợp.

Tuy nhiên, đôi khi những rắc rối nghiêm trọng khác cũng được cảnh báo bằng tình trạng chậm nói. Các nguyên nhân sau đây thường gây ra tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ:

Nguyên nhân bệnh lý

Trẻ có thể chậm nói do gặp vấn đề ở cơ quan phát âm như mũi, họng, tai( trẻ mất thính lực bẩm sinh), hoặc các cơ quan chỉ huy như não gặp vấn đề(bại não, viêm màng não, não bị dị tật bẩm sinh, những di chứng do xuất huyết não…)

>>>> đọc thêm : Shop Hoa Tươi Chợ Lách Bến Tre

Nguyên nhân tâm lý

Có thể tâm lý của trẻ bị ảnh hưởng do được cưng chiều hoặc bỏ bê quá mức, hoặc do trẻ phải đối mặt với một biến cố nào đó. Sự gia tăng tỷ lệ trẻ chậm nói do nguyên nhân tâm lý ngày càng lớn. Cuộc sống hiện đại bận rộn với công việc khiến các bậc cha mẹ không có nhiều thời gian để chăm sóc và trò chuyện với con cái có thể là nguyên nhân cho tình trạng này.

Trẻ mắc bệnh tự kỷ

Một trong những dấu hiệu điển hình trong bệnh tự kỷ ở trẻ đó là tình trạng chậm nói. Tuy nhiên, không phải lúc nào trẻ chậm nói cũng đều mắc chứng tự kỷ. tự kỷ có xuất hiện dấu hiệu rối loạn thần kinh do những gen bất thường đây là một bệnh lý của não bộ. 

Để cải thiện giao tiếp các bậc phụ huynh không nên tập trung vào việc dạy trẻ nói mà cần biết cách để tiếp cận với trẻ qua các trò chơi giúp tăng cường sự chú ý của trẻ như bắt chước lời nói hoặc bắt chước âm thanh nếu không may trẻ mắc phải hội chứng tự kỷ. Chỉ có làm như vậy mới hình thành được nền tảng ổn định trong giao tiếp của trẻ tự kỷ.

Chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng

Cha mẹ cần xem xét lại và chắc chắn chế độ ăn uống của con đã đảm bảo cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng, đặc biệt là các chất cần thiết cho sự phát triển của não bộ như các loại vitamin và các nguyên tố vi lượng. Đôi khi có thể do trẻ ăn uống, hấp thu kém hoặc chế độ ăn uống hằng ngày vẫn chưa cung cấp đủ các loại vitamin cần thiết. Trong trường hợp này các sản phẩm dinh dưỡng bên ngoài có thể là cách tối ưu để giúp bổ sung vào chế độ ăn của trẻ.

4. Dấu hiệu cần can thiệp chữa trị

Trong quá trình phát triển ngôn ngữ của con mình, các bậc cha mẹ cần nắm bắt được các mốc phát triển quan trọng về ngôn ngữ của trẻ và để kịp thời có sự can thiệp thích hợp khi phát hiện các dấu hiệu bất thường. Một số biểu hiện bất thường về phát triển ngôn ngữ ở trẻ như

• Khi trẻ từ 6 đến 8 tuần tuổi vẫn không phản ứng lại với giọng nói hay âm thanh to 
• Mặc dù trẻ đã 2 tháng tuổi nhưng trẻ không có phản ứng gì khi cha mẹ cười đùa với trẻ
• Khi trẻ được 3 tháng tuổi không có đáp ứng hoặc thờ ơ với mọi vật xung quanh
• Lúc trẻ 4 tháng tuổi khi có các âm thanh phát ra nhưng trẻ không quay đầu lại.
• Mặc dù đã 6 tháng tuổi nhưng trẻ không biết tự cười
• Lúc 8 tháng tuổi trẻ không biết bập bẹ, ê a được từ nào
• Khi 2 tuổi nhưng không nói được từ đơn
• 3 tuổi không nói được những câu đơn giản.

5. Biện pháp dạy trẻ nói và một số lưu ý

5.1 Làm sao để dạy trẻ nói

Thường xuyên trò chuyện với trẻ

Các bậc cha mẹ cũng có thể cải thiện thái độ nghe của trẻ bằng các cử chỉ trìu mến, ngôn ngữ yêu thương, ngay cả khi trẻ không nói được những câu chuyện cực kì đơn giản. Bất cứ lúc nào hoặc bất cứ nơi đâu khi bạn cho bé tắm, bé ăn, khi bé ngủ thì hãy nói chuyện với trẻ. 

Tránh nói theo cách phát âm của trẻ

Đối với các trẻ các tập nói thường xuyên trẻ phát âm không chuẩn hoặc nói ngọng hoặc lịu. Rất có thể sẽ khiến trẻ nói sai, nói ngọng nhiều và lâu hơn nữa, điều này sẽ trở thành thói quen mà sau này sẽ khó sửa nên tuyệt đối đừng bắt chước giọng nói của trẻ trong quá trình trẻ tập nói.

Để trẻ được tiếp xúc với mọi người, đặc biệt là các bạn cùng tuổi

Không bằng cách thông qua ngôn ngữ bé vẫn có thể nói chuyện với các bạn cùng lứa thông qua các cử chỉ và hành động cơ thể. Bé sẽ có nhiều cơ hội để phát triển ngôn ngữ tốt hơn, trở nên dạn dĩ và nhanh nhẹn, không sợ sệt nếu bé được tiếp xúc với môi trường bên ngoài nhiều hơn.

Luôn đáp lại những biểu hiện của trẻ

Bé có thể giao tiếp với bạn bằng thái độ, điệu bộ cơ thể, bằng cử chỉ mà không cần nói ra, bạn hãy trả lời bé bằng cách giải quyết những thái độ đó: hãy đón nhận lấy khi bé đưa cho bạn một đồ vật, hãy khuyến khích bé hành động khi bé muốn lấy được một đồ vật nào đó. Đây là cách được nhiều chuyên gia đánh giá cao mặc dù nó rất đơn giản và dễ dàng thực hiện.

Cha mẹ có vai trò rất quan trọng

Trong việc thúc đẩy việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thì cha mẹ luôn là người đóng vai trò quan trọng nhất. Do đó ngay từ khi còn nhỏ cha mẹ cần phải khuyến khích và động viên trẻ tập nói. Cha mẹ thường xuyên đọc truyện cho trẻ nghe, nói chuyện với trẻ. Chỉ vào các đồ vật trong nhà và đọc to tên của các đồ vật đó cho trẻ nghe cũng là một cách để dạy trẻ ngôn ngữ. Trẻ chậm nói – nguyên nhân, dấu hiệu và hướng xử lý

Tránh việc ép trẻ nói

Tránh ép buộc trẻ nói khi trẻ không muốn vì dễ khiến trẻ cảm thấy sợ hãi và không thoải mái. Mặc dù không nên ép trẻ nói nhưng mỗi khi trẻ phát âm được một từ nào đó thì đừng quên khen ngợi hoặc vỗ tay. Phải thật tập trung và chú ý lắng nghe để trẻ có thể chuẩn bị cho những từ mà trẻ sắp nói chứ tuyệt đối đừng lơ là mỗi khi nói chuyện với trẻ.

5.2 Kiên nhẫn khi dạy trẻ nói

Đối với trẻ chậm nói, việc cải thiện tình trạng này cho trẻ không phải dễ dàng nên cần cha mẹ và người thân phải thật sự kiên nhẫn, không nên nóng vội, hãy từ từ chỉ dạy cho trẻ từng chút một. Một số điều sau đây sẽ là những gợi ý hay cho các bậc cha mẹ:

Bắt đầu từ những chữ đơn giản

Khởi đầu với các từ ngữ liên quan với các tình huống giao tiếp đơn giản hằng ngày là cách tốt nhất. Để dạy trẻ giao tiếp đơn giản trước bạn có thể sử dụng các hình ảnh và điệu bộ, đây chính là tiền đề giúp trẻ học nói tốt nhất. 

Bên cạnh đó khi cho trẻ xem TV thì cố gắng ngồi cạnh trẻ để có thể tạo thói quen giao tiếp hai chiều với trẻ bằng cách bình luận về những tình huống xuất hiện trên TV hoặc không thì cha mẹ cần kiểm soát thời gian xem TV của trẻ.

Đến gặp nhà chuyên môn khi cần thiết

Các bậc cha mẹ cần đưa trẻ đi thăm khám và tư vấn tâm lý kịp thời để chẩn đoán sớm nhất, chính xác nhất về các vấn đề mà trẻ có thể gặp phải nếu thấy trẻ có một trong số các biểu hiện của việc chậm nói, hoặc sự phát  triển của trẻ chưa đạt mức thông thường của các trẻ cũng trang lứa.

6. Lời kết. Trẻ chậm nói – nguyên nhân, dấu hiệu và hướng xử lý

Cha mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay để có thể tìm được nguyên nhân chính xác cho tình trạng chậm nói của trẻ và được điều trị kịp thời với những phương pháp thích hợp nếu thấy trẻ có các vấn đề về ngôn ngữ cũng như rối loạn ngôn ngữ hoặc chậm nói. Cha mẹ không nên để trẻ ở nhà và chờ đợi trẻ vượt qua khiếm khuyết của mình. 

>>>> đọc thêm : Bệnh Dại nguy hiểm thế nào? nguyên nhân và cách phòng tránh

Đối với trẻ bị chậm nói hoặc các vấn đề về phát triển ngôn ngữ sẽ có thể cải thiện khả năng giao tiếp của trẻ nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.